Chọn BIG4 hay dấn thân Commercial?

5 năm trước, nếu như có ai hỏi mình, học ACCA thì nên đi làm ở đâu thì mình sẽ không ngần ngại đưa ra lời khuyên rằng em nên thi vào Big 4. Nhưng đó là câu chuyện của 5 năm trước, khi mà Trann chỉ mới bắt đầu học ACCA và bản thân mình cũng chưa thực sự có nhiều trải nghiệm đi làm. Còn bây giờ, nếu bạn mong rằng Trann sẽ cho bạn lời khuyên để thi đậu vào Big 4, thì bạn sẽ thất vọng vì đó không phải ưu tiên hàng đầu của Trann. Vì sao?

1. Hãy tập làm người ra đề toán, đừng cố biến mình trở thành người giải đề: 

Trann từng được nghe 1 câu nói đến từ một Anh đồng nghiệp đang làm vị trí tài chính cấp cao của tập đoàn có trụ sở của Vùng đặt tại Singapore “hơn 80% sinh viên sau khi tốt nghiệp sẽ cố gắng vào Big 4, trong khi chỉ có 20% sinh viên sẽ thi vào các công ty thương mại”, lúc đó Trann mới thực sự cân nhắc lại cái suy nghĩ bấy lâu của bản thân mình, có chăng vì mình cứ nghĩ là phải vào Big 4 nên mình chỉ biết đến mỗi Big 4 trong cái cuộc đời này? Cái giây phút ngộ ra rằng suy nghĩ bấy lâu nay là sai, thì cũng chính là lúc Trann tự đặt cho mình 1 đề toán khác: nếu không vào Big 4, mình sẽ làm được gì? Câu trả lời, là được rất nhiều, và không chỉ vậy, lợi thế đi làm sau này còn là rất lớn. Vì biến mình trở thành người ra đề, nên Trann được tự chủ trong tư duy, chủ động lập chiến lược và kế hoạch và rất hứng thú giải quyết nó. Trann sẽ không đề cấp đến phân biệt làm cái nào thì hơn, chỉ nói về một khía cạnh khác về con đường Trann chọn. Đó là “COMMERCIAL”

2. CÓ 2 CON ĐƯỜNG ĐI: ĐI thẳng và đi đường vòng

Chỉ có 1 số ít các bạn vào Big 4 vì thực sự thích kiểm toán độc lập, đa phần các bạn chỉ xem đây như 1 “station”, tức là trạm trung chuyển để các bạn tìm kiếm các cơ hội tốt hơn. Học ACCA không phải chỉ có làm kiểm toán độc lập, mà còn rất nhiều khía cạnh khác từ tài chính, đầu tư, kiểm toán nội bộ, kế toán, phân tích kinh doanh. Nếu bạn nghĩ đến những khía cạnh này trước kiểm toán độc lập, hãy ngừng tìm kiếm các thông tin về Big 4 mà hãy chuyển hướng qua các công ty thương mại. Nhưng muốn thành công khi dấn thân vào Commercial, bạn phải xác định rõ con đường nghề nghiệp mình sẽ đi như thế nào trong 5 năm tới. Nghe có vẻ phù phiếm, nhưng chỉ cần bạn có hướng đi rõ ràng, bạn sẽ đi rất nhanh. 

Cụ thể, nếu bạn muốn làm kiểm toán nội bộ hay tài chính chẳng hạn, bạn nghĩ rằng bạn sẽ tích lũy được nhiều kinh nghiệm hơn khi bạn vào Big 4 hay 1 công ty cụ thể? Câu trả lời là vế 2, nên nếu đã có định hướng nghề nghiệp thì hãy tìm kiếm hết tất cả các thông tin bạn muốn làm và các cơ hội thực tập, tuyển dụng chính thức và chuẩn bị nội lực cho thật tốt (bảng điểm, kết quả học ACCA chẳng hạn) và chinh chiến. Hơn hết, ví dụ sau 2 năm tích lũy không ngừng về kiến thức chuyên môn, bạn luôn được đánh giá cao hơn (thậm chí chức vụ cũng cao hơn) 1 bạn khác chân ướt chân ráo bước vào công ty hoặc chuyển từ Big 4 qua.

Lấy ví dụ bản thân, Lúc Trann mới vào công ty, Trann làm ở vị trí giám sát vì đã có hơn 5 năm kinh nghiệm làm kiểm toán nội bộ. Sau đó, Trann mới phát hiện rằng, có 1 anh đồng nghiệp chung team, lớn hơn Trann 3 tuổi nhưng lại thấp hơn Trann 1 cấp bâc (anh này làm vị trí chuyên viên) vì anh chuyển công tác từ vị trí senior associate của KPMG qua công ty 2 năm về trước. Không bàn đến việc Trann đi làm từ rất sớm, chỉ thấy rằng, không phải anh ấy làm kém hơn hay Trann giỏi hơn, chỉ đơn giản bàn về “market insight”. Anh ấy có thể giỏi hơn Trann ở kỹ năng phân tích (techniques) và thực hiện (execution) vì Trann không xuất thân từ kiểm toán độc lập, nhưng với kiến thức thị trường và kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực kiểm toán nội bộ giúp Trann ghi điểm hơn và đảm bảo cho mình vị trí tốt hơn.

Nhưng ví dụ trên không thể áp dụng cho tất cả vì không phải ai cũng sẽ có mục tiêu nghề nghiệp rõ ràng cho mình khi mới ra trường. Big 4 sẽ là con đường an toàn cho các bạn dù các bạn sẽ đi 1 vòng, như Trann đã đề cập, giống như 1 station cho các bạn trước khi chuyển sang trạm các bạn muốn đến, và tích lũy kiến thức thị trường lại từ đầu. 

3. Chúng ta ứng tuyển/đi làm vì sự công bằng!

Trann rất bất ngờ khi biết hiện nay có nhiều trung tâm dạy luyện thi vào Big 4 đến từ chính những người đang làm ở Big 4 sẽ trực tiếp ôn tập cho các bạn. Không biết tỉ lệ đậu từ các trung tâm này như thế nào, nếu tỉ lệ đậu cao thì Trann đang đặt ra câu hỏi là sao các bạn này ôn  tập bằng hình thức nào? Câu hỏi có bị lộ ra bên ngoài? Vì theo Trann biết nếu các bạn đi thi Big 4 thì không có được mang tài liệu thi về? Còn rất nhiều băn khoăn mà Trann đang đặt câu hỏi. Chỉ thấy lo lắng về tính công bằng. 

Có thể do tính chất vùng miền khác nhau, chứ hiện tại trong thành phố Hồ Chí Minh, Trann vẫn chưa thấy các trung tâm luyện thi Big 4 như thế này, và quan trọng hơn, không phải cứ thi Big 4 là đậu, mà phải biết yêu cầu của họ như thế nào?

• EY: ưu tiên các bạn sinh viên học giỏi, điểm trên 8.0 là thấy được miễn test vòng 1 rồi

• PwC: không thi chuyên môn, thi về numerical và logical test thôi, nên ai tự nhiên đi luyện thi mất mấy triệu cũng rớt à, vì luyện sai tủ. 

• KPMG: cũng có thi chuyên môn nhưng không nhiều. 

• Deloitte: nặng về chuyên môn nhất. 

Tự nhiên đọc xong cái này rồi, các bạn có cần phải đi luyện thi nữa không? Câu trả lời là tự luyện cũng được. Mục tiêu mà các Big 4 ra đề thi, chủ yếu là tìm người trẻ có năng lực, chứ không phải suốt ngày chúng ta cứ dồn luyện thi hết cái này đến cái khác. Rồi sau này chắc sẽ mọc lên thêm các trung tâm luyện thi Big 4, xem Big 4 như trường đại học hay như tấm bằng IELTS, TOEFL, và bài test đầu vào là đề thi đại học hoặc để lấy chứng chỉIELTS, TOEFL. Quan trọng là để thi Big 4 bị tuồn trên mạng từ đâu ra, làm sao đảm bảo tính công bằng cho các bạn? Nếu có trường hợp đó xảy ra, vậy thì thi còn mang ý nghĩa thực sự?  Xong rồi vô làm năng lực lại không đáp ứng được rồi sẽ bị sa thải, có ai nói với bạn điều đó? Vậy nên, hãy tỉnh táo trước mỗi quyết định quan trọng trong cuộc đời bạn nhé. 

Trann chưa từng thấy trên thế giới, việc thi tuyển vào 1 công ty tiếng tăm lại bị xem giống như luyện gà công nghiệp. Nếu điều đó xảy ra với các nước tiên tiến, các bạn sinh viên sẽ từ chối ứng tuyển, vì các bạn muốn tìm kiếm một nơi thực sự để phát triển năng lực và khi đậu vào, các bạn phải cảm thấy tự hào vì mình đã cố gắng hết sức mình để đạt được, chứ không phải do mình có được “lợi thế” từ trước.  Ngoài ra, các bạn vẫn có thể chọn cho mình các non-Big 4 như: Grant Thornton, BDO, Mazars, DTL, Nexia STT,..v..v..

Học trò của Trann luôn luôn được định hướng thử sức ở các công ty khác nhau trước khi nghĩ đến ứng tuyển vào Big 4. Vì Trann muốn các bạn ấy phải làm chủ được tương lai của chính mình, tìm ra cho mình 1 hướng đi nghề nghiệp chắc chắn chứ không bao giờ được xem đám đông là thước đo cho sự lựa chọn của bản thân. 

4. Các công ty Commercial nổi tiếng/phổ biến có thể các bạn chưa biết:

Các công ty này đều đã có mặt tại Việt Nam, hằng năm họ đều có các chương trình tuyển dụng từ thực tập đến nhân viên chính thức. Trann sẽ giúp các bạn liệt kê 1 vài cái tên mà mình biết/học trò Trann đang làm việc tại đây: P&G, Uniliver, Johnson and Johnson, Robert-Bosch, JP Morgan, HSBC, Generali, Abbott, Friesland Campina (Cô gái hà lan), Nestle, DIAGEO, Heineken, AB-InBev, McKinsey, Savills, Adidas, v..v..

KẾT: Các bạn phải nhìn nhận 1 thực tế rằng có rất nhiều sự lựa chọn, và quyết định tùy thuộc của nhận định mỗi người, nhưng nếu được định hướng đúng ngay từ ban đầu, vì quyết định của bạn sẽ toàn diện hơn.